Τα "μαργαριτάρια" της νέας Γραμματικής για το Δημοτικό. (Κων. Οικονόμου)

Η νέα Γραμματική για το δημοτικό σχολείο

του Κων. Α. Οικονόμου δασκάλου στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας -συγγραφέα

Ήρθε μετά από τριετή αναμονή η νέα Γραμματική για τις Ε΄και Στ΄τάξεις του Δημοτικού Σχολείου και διανεμήθη στους μαθητές, αντικαθιστώντας το εγχειρίδιο του Τσολάκη που κυκλοφορούσε εδώ και δεκαετίες, καλύπτοντας, χωρίς προβλήματα, τις απαραίτητες γνώσεις που αφορούν στη μορφή της Ελληνικής Γλώσσας και στην αφομοίωση της βασικής ύλης από τους μικρούς μαθητές. 

Όταν χρησιμοποιήσαμε το νέο βιβλίο, οι μαθητές μου κι εγώ, αντιληφθήκαμε πολύ γρήγορα ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτό συνέβη αρκετές φορές κατά τη διάρκεια των μαθημάτων της Γλώσσας και έτσι αποφάσισα να το μελετήσω από τις πρώτες αράδες του. Στην “εξερεύνησή” μου αυτή ανακάλυψα πολλά “μαργαριτάρια”, κατά τη συνήθη ορολογία, αλλά, μελετώντας την εισαγωγή των συγγραφέων του πονήματος, σκέφθηκα ότι ίσως δεν πρόκειται για τα πολύτιμα στοιχεία των ακριβών κολλιέ, αλλά κάτι το πρωτοποριακό, μια επανάσταση στην πολύπαθη Γλώσσα μας. 

Για να δικαιολογήσουν λοιπόν τη δεύτερη από τις απόψεις που προανέφερα, οι συγγραφείς γράφουν προλογίζοντας, μεταξύ άλλων: “Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του βιβλίου υπαγόρευσαν κάποιες απαραίτητες απλοποιήσεις αλλά και ορισμένες σημαντικές διαφοροποιήσεις στο περιεχόμενο του εγχειριδίου τόσο από σύγχρονες γλωσσολογικές μελέτες για την ελληνική γλώσσα (που απευθύνονται στους ειδικούς) όσο και από τις παραδοσιακές γραμματικές.” (σ.5). Εδώ, αφήνωντας κατά μέρος τη σύνταξη του κειμένου (!) και τον καινοφανή πληθυντικό ¨γραμματικές”, γεννάται το εξής ερώτημα: γιατί δεν υπάρχει καμιά αναφορά στις “σύγχρονες γλωσσολογικές μελέτες”, και πώς αυτές επικράτησαν έναντι των “αναχρονιστικών” παλαιοτέρων, ούτε ως υποσημείωση, ούτε ως βιβλιογραφία; Αντιπαρερχόμενοι το ρητορικό ερώτημα ας κάνουμε μια καταγραφή του τι προσφέρεται από το νέο βιβλίο και τις “γλωσσολικές μελέτες και απλοποιήσεις” του.

ΤΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ:

1. Στον πρόλογο διαβάζουμε: “προσφέρεται μια νέα μορφή του ρηματικού συστήματος” (!) (σ.5). Τι είναι το ρηματικό σύστημα;

2. “Για να περιγράψουμε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα συνήθως χρησιμοποιούμε: παροντικούς χρόνους, τοπικά επιρρήματα και επίθετα.” (σ.20). Προσπαθήστε λοιπόν να περιγράψετε ένα πρόσωπο με τοπικό επίρρημα. π.χ. Ο πάνω Μήτσος, ο έξω Βασίλης, κ.ά.!

3. Στην ίδια ενότητα (σ.21) μαθαίνουμε ότι υπάρχει μια νέα κατηγορία ρημάτων: “τα ρήματα δράσης”, αλλά και οι “λεκτικές πράξεις” (σ.19).

4. Στη σ. 26, μαθαίνουμε για τους “κειμενικούς δείκτες” που “μας δείχνουν τις σχέσεις συνοχής των προτάσεων”. Αυτό που ξέραμε μέχρι τώρα ήταν η παρατακτική και η υποτακτική σύνταξη, καθώς και οι αντίστοιχες αντωνυμίες, συνδέσμοι ή επιρρήματα, που κατείχαν το συνεκτικό ρόλο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι από τους νέους αυτούς δείκτες το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, που προϊσταται της συγγραφής όλων των νέων βιβλίων, εξαιρεί τις αντωνυμίες!

5. Σελ. 35. “Οι φθόγγοι (και όχι τα γράμματα) χωρίζονται σε φωνήεντα και σύμφωνα”. Το ίδιο επαναλαμβάνεται στη σ. 56. Εκπληκτικό!

Πόσα λάθη έχουμε μάθει στα σχολεία μας εμείς των παλαιοτέρων γενεών! Μαθαίναμε ότι τα φωνήεντα είναι 7 ενώ τώρα είναι πέντε: “το [α], το [ι], το [ε], το [ο] και το [ου]”

και τα σύμφωνα 18, μη συμπεριλαμβανομένων του [ξ] και του [ψ], αλλά εντσσόμενων των [μπ], [ντ], [γκ], όπως και στην Αγγλική!!. Ευτυχώς, ακόμη, δεν προκρίνεται και η γραφή των προηγούμένων κατά το αγγλικό τυπικό (b,d,g). (σ.56)

6. Άλλο ένα λάθος, που ... οι παλαιοί μαθαίναμε στα σχολεία μας, ήταν ότι τα σύμφωνα χωρίζονται σε χειλικά, οδοντικά, ουρανικά,κ.α.

Μέγα λάθος διότι σήμερα με τις νέες νόρμες του ΥΠΘΚΔΒΜ (έτσι λέγεται πια το Υπ. Παιδείας), που βασίζονται σε νέες αγλικής γλωσσολογικής επιρροής κατηγοριοποιήσεις, “τα σύμφωνα χωρίζονται σε: διχειλικά (!), χειλοδοντικά (!), φατνιακά (!), ραχιαία (!) και οδοντικά. Ακόμη χωρίζονται στις ομάδες: κλειστών (!), τριβομένων (!!), ρινικών, συριστικών και υγρών” (σ. 38). Αλήθεια τα φατνιακά προφέρονται με τα φατνία των οδόντων ή έχουν σχέση με τη φάτνη των ζώων;

7. Μια δυναμική απλοποίηση της γραμματικής έχουμε στα λεγόμενα πάθη των φωνηέντων. Καταργούνται (σαν με διάταγμα) η έκθλιψη, η συναίρεση η αποκοπή, κα., και συγχωνεύονται, κάτι σαν τα πολύπαθα λεηλατημένα ασφαλιστικά ταμεία, στην υψηλών διαστάσεων φράση “απαλοιφή φωνήεντος” (σ. 46-48), στην οποία εντάσονται όλα τα ... συντηρητικά κατάλοιπα του παρελθόντος. Η συνίζηση, απλώς, παύει να ... υφίσταται.

8. Στη σελίδα 50, θέλοντας να μάθουμε για τις εγκλιτικές λέξεις (αυτές που παίρνουν και τον τόνο της επόμενης λέξης, π.χ. ο δάσκαλός μας), πληροφορούμαστε το νέο φετφά της παιδείας μας: “Η έγκλιση του τόνου”.

9. Στην ανάλυση μιας λέξης θέμα – κατάληξη δεν αναφέρεται πουθενά ο χαρακτήρας, ούτε στα ουσιαστικά (σ.59) ούτε και στα ρήματα, όπου πρέπει να διδαχθεί και ο άσιγμος Αόριστος.

10. Στη σελίδα 71 πληροφορούματε πως στα ανισοσύλλαβα ανήκουν και τα αρσενικά σε -ης, χωρίς εξαίρεση. Π.χ ο νι-κη-τής, οι νι-κη-τά-δες ;

11. Στη σελίδα 79 κλίνεται το ουσιαστικό “διάμετρος -διαμέτρου”, που κατεβάζει τον τόνο και σε διπλανό πίνακα αναφέρεται πως έτσι κλίνεται και η άμμος – της άμμου, η ψήφος – της ψήφου, κ.α. που δεν τον κατεβάζουν.

12. Στη σ. 84 μαθαίνουμε πως υπάρχει “επίσημο και ανεπίσημο ύφος ομιλίας” κατα την εναλλαγή των οποίων διαφοροποιείται ο τονισμός της λέξης βούτυρο: “του βούτυρου, του βουτύρου”.

13. στη σ. 99 εμφανίζεται η γενική της λέξης ο βαθύς: “του βαθύ”!

14. Στις σ. 144-152 παρουσιάζεται ο νέος τύπος κλίσης του ρήματος. Πρώτα παρουσιάζονται οι τύποι της οριστικής ανά χρόνο, ενώ οι άλλες εγκλίσεις βαπτίζονται με περίεργη ονοματοδοσία: “να χάνω”- εξακολουθητική υποτακτική, να χάσω – συνοπτική υποτακτική, να έχω χάσει – συντελεσμένη, χάνε – εξακολουθητική προστακτική, χάσε – συνοπτική”!! Ακόμη ο στιγμιαίος Μέλλοντας ονομάζεται συνοπτικός, ενώ κατά το Συντακτικό: “συνοπτικοί χρόνοι ονομάζονται εκτός του επίμαχου χρόνου και ο Αόριστος. Έτσι, είναι πολύ συχνό φαινόμενο, που παρατηρείται και στα άλλα νεοφυή εγχειρίδια Γλώσσας, να ζητείται από τους μαθητές να γράψουν τον Αόριστο της Προστακτικής, σαν να λέμε αντιστοίχως στα ουσιαστικά γράψε τον ενικό της Γενικής πτώσης!!

15. Λίγο πιο πριν, σ. 141, παρουσιάζεται ως βοηθητικό μόνο το ρήμα έχω και όχι το είμαι, καταργώντας και τυπικά τους β΄τύπους των περιφραστικών χρόνων (έχω κοπεί. ή είμαι κομμένος, κ.τ.λ.). Όμως κι εδώ υπάρχει πρωτοπυτία: ο δυνητικός τύπος “να είχα” παρουσιάζεται ως υποτακτική! Όσο για το ρήμα “είμαι” παρουσιάζεται ως ένα απλό ανώμαλο ρήμα (σ. 156).

16. Στην ίδια σελίδα διαβάζουμε κατά λέξη: “το ρήμα έχω μας βοηθάει να σχηματίσουμε τον Παρακείμενο: έχω + άκλιτος τύπος σε -ει”!!. Καταργούν δηλαδή ακόμη και το Απαρέμφατο, που δεν αναφέρεται πουθενά.

17. Αποφεύγοντας να αναφερθούμε στα μικρά ορθογραφικά λάθη του βιβλίου, ας δούμε συνοπτικά τα λάθη στα άκλιτα μέρη του λόγου. Οι σύνδεσμοι παρουσιάζονται ως μειωμένες (από 12 σε 9) ή αλλαγμένες ομάδες, παραλείποντας ορισμένα απ' αυτές, πράγμα που παρατηρούμε και στα Επιφωνήματα. Το ίδιο συμβαίνει με τα Μόρια, όπου παραλείπεται το ορκωτικό “μα”.

18. Στις τελευταίες σελίδες παρουσιάζονται κάποια βασικά στοιχεία του Συντακτικού. Εκεί παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία της πρότασης. Λείπει όμως η αναφορά στις τέσσερις Διαθέσεις των ρημάτων, οι οποίες κατατάσσουν τα ρήματα και σε ενεργητικά από τα οποία θα προκύψουν τα μεταβατικά που παίρνουν αντικείμενο, κ.τ.λ.

19. (σ. 210). Τα αντίθετα των λέξεων (π.χ. άσπρο – μαύρο) παρουσίαζονται ως αντώνυμα (!). Αλήθεια από πού προκύπτει αυτή η λέξη; πώς ετυμολογείται; Από τις αντωνυμίες, από το ότι είναι αντί για όνομα ή από τον Αντώνη;

20. Τέλος, στον πίνακα ανωμάλων ρημάτων του βιβλίου πληροφορούμαστε πως οι τύποι: “ανέχτηκα, βαρέθηκα, δεήθηκα, διαμαρτυρήθηκα, ήρθα, καταράστηκα, ντράπηκα, παραπονέθηκα, πνίγηκα, στάθηκα, υποσχέθηκα, φάνηκα, χάρηκα, κ.ά”, ανήκουν στην Ενεργητική Φωνή!

 



Κλείνοντας, ζητώ συγνώμη αν δεν διαθέτω ευήκοα ώτα και δεν μπορώ να αφομοιώσω τα νέα εκπαιδευτικά μοντέλα της Παιδείας μας (δες βιβλία μαθηματικών του Δημοτικού, τα πολυπολιτισμικά θρησκευτικά του Λυκείου, τη “στρογγυλεμένη Ιστορία, και τόσα άλλα), ή επειδή δεν έχω ικανή αφομοιωτική δύναμη στις “καινοτόμες” ή κενοτόμες δράσεις της ευρωεπιδοτούμενης και εσαεί πτωχεύουσας παιδείας μας.

Όμως πρέπει να ευχαριστήσω το μαθητή μου, της Στ΄τάξης Γώργο Μ., που επέμενε τόσο πολύ να γράψω κάτι στην εφημερίδα που τόσο φιλόξενα μου επιτρέπει από καιρού εις καιρόν να αρθρογραφώ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Πηγές από τις οποίες μπορει να πληροφορηθεί ο καθένας για τις νέες ιδέες στη Γραμματική. (Ψάχνοντας στο διαδίκτυο):

• Κρύσταλ, Ντ. Λεξικό γλωσσολογίας και φωνητικής. Μτφρ. Γ. Ξυδόπουλος. Αθήνα: Πατάκης. Πετρούνιας, Ευ. 1993.  
• Νεοελληνική γραμματική και συγκριτική ανάλυση. 1ος τόμ. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Pullum, G. K. & W. A. Ladusaw. 1996.  
• Phonetic Symbol Guide. 2η έκδ. Σικάγο & Λονδίνο: The University of Chicago Press.

kao@in.gr www.scribd.com/oikonomoukon