"19η Μαΐου" - Θεατρικό έργο απάντηση στις αθλιότητες του υπουργού Φίλη, της κυβέρνησης Τσίπρα

Σαμψούντα, 19 Μαΐου 1919. Δύο οικογένειες, η οικογένεια Ποζίδη και η οικογένεια Κεμεζεντζίδη, ετοιμάζονται να παντρέψουν τα παιδιά τους, τον Γιώργη και τη Συμέλα. Τα σχέδια των Νεότουρκων, όμως, θα αλλάξουν για πάντα τις ζωές τους, όπως και χιλιάδων άλλων Ελλήνων του Πόντου.
Αθήνα, Νοέμβριος 2015. Το θεατρόφιλο κοινό υποδέχεται την ιστορική ηθογραφία 19η Μαΐου, στον απόηχο των δηλώσεων του υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη για τη Γενοκτονία των Ποντίων. Αν και το έργο δεν γράφτηκε με… πολιτική πρόθεση, το θέμα του και οι χαρακτήρες τους οποίους έβαλε στο χαρτί η Φανή Δαλεζίου το κάνουν πιο επίκαιρο από ποτέ.

Συναντήσαμε τη συγγραφέα και ηθοποιό της 19ης Μαΐου στο «Αγγέλων Βήμα», το θέατρο που από τις 23 Νοεμβρίου και έως τις αρχές Ιανουαρίου 2016, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, φιλοξενεί στη σκηνή του «ήρωες που έφυγαν από τα σπίτια τους παίρνοντας μαζί μόνο τις εικόνες τους και την
ψυχή τους».

Η Φανή Δαλεζίου στο φουαγιέ του «Αγγέλων Βήμα»

Η ίδια δεν είναι Πόντια – «δυστυχώς δεν έχω καμία σχέση», εξηγεί. Όταν δεν ενσαρκώνει κάποιο ρόλο, προτιμά να δημιουργεί ρόλους. Αυτό είναι το τέταρτο έργο που γράφει, και αφορμή στάθηκαν οι περσινές παραστάσεις που έδωσε ο ίδιος περίπου θίασος.

«Είχαμε ανεβάσει το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Τερεζίενσταντ της Έλενας Δίου, το οποίο μιλούσε για την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Λίγο πριν τελειώσουμε τις παραστάσεις, σε μια συζήτηση που είχα με τον σκηνοθέτη μας τον Κωνσταντίνο Τσακανάκη, του είπα ότι θέλω να γράψω ένα έργο για ένα ελληνικό ιστορικό γεγονός. Επέλεξα να μιλήσω για κάτι που έχει αποσιωπηθεί. Για κάτι που κάποιοι δεν γνωρίζουν καν ή και το αμφισβητούν. Έτσι έγραψα για τη Γενοκτονία των Ποντίων», υπογραμμίζει η Φανή Δαλεζίου.

Για να ολοκληρωθεί (στο χαρτί) η 19η Μαΐου, χρειάστηκε αρκετή μελέτη. Όχι μόνο των ιστορικών γεγονότων, αλλά και της καθημερινότητας των ανθρώπων, των ηθών και εθίμων, των παραδόσεων, του τρόπου ζωής. Όλα αυτά, από τα φαγητά μέχρι τους χορούς και τα τραγούδια, μεταφέρονται στο σανίδι.
«Όταν τελείωσε το κείμενο, ήρθαμε σε επαφή με τηνΈνωση Ποντίων Ζωγράφου, την Ένωση Ποντίων Σουρμένων, και με το Σωματείο “Μωμόγεροι”, στον οποίο πρόεδρος είναι ο Κώστας Αλεξανδρίδης. Εκείνος και η φίλη μου Ντιάνα Αναστασιάδου έκαναν και τη μεταφορά στα ποντιακά. Ο Κώστας Αλεξανδρίδης μάς έκανε επίσης μαθήματα ποντιακής διαλέκτου και χορών», αναφέρει η Φανή Δαλεζίου.
Στην ιστορική ηθογραφία της Φανής Δαλεζίου οι ηθοποιοί μιλούν και ποντιακά.
Χωρίς να θέλει να αποκαλύψει πολλά από τη δράση, μόνο το ότι κάποια στιγμή μεταφέρεται και στην Ελλάδα, η συγγραφέας –που υποδύεται και την Αγαπίτσα, την ψυχοκόρη της οικογένειας Ποζίδη–, δηλώνει ιδιαίτερα περήφανη για το γεγονός ότι ο Παύλος Κοντογιαννίδης ανταποκρίθηκε στην πρόσκλησή της και ερμηνεύει έναν ρόλο-έκπληξη. «Είναι ευλογία που ένα όνειρό μου πραγματοποιείται. Συνεργάζομαι με καλούς φίλους και εξαιρετικούς συνεργάτες. Ευλογία που είναι μαζί μας και ο υπέροχος Παύλος Κοντογιαννίδης, και που ο Χρήστος Παπαδόπουλος μας έδωσε τη μουσική του», λέει.

Ο Παύλος Κοντογιαννίδης στο θεατρικό σανίδι (φωτ.: Αγγελική-Ειρήνη Μήτση)

Ακόμα, θεωρεί τυχερό το πνευματικό της «παιδί» διότι η Μαργαρίτα Δαλαμάγκα, ιδιοκτήτρια του «Αγγέλων Βήμα», δέχτηκε με χαρά να ανεβάσει την παράσταση. «Όλοι το έχουν αγαπήσει πολύ το έργο. Ίσως και περισσότερο από εμένα. Έτσι, έβαλαν πολλή δουλειά και πολύ κόπο ώστε να βγει ένα πάρα πολύ καλό αποτέλεσμα. Έχουμε μελετήσει πολύ τους ρόλους και την εποχή», συμπληρώνει.
Φανή Δαλεζίου: Το έργο δεν είναι μονόπλευρο, και όλα αυτά τα συναισθήματα προσπαθούμε να τα φέρουμε στη σκηνή. Και βέβαια, πάντα υπάρχει και η ελπίδα.
Οι θεωρητικοί της τέχνης μάς έχουν εξηγήσει ότι στην τέχνη υπάρχει το πραγματικό, το φανταστικό και το συμβολικό. Ένα πραγματικό γεγονός το παίρνει ένας συγγραφέας το κάνει μυθοπλασία, και η φαντασία γίνεται σύμβολο. Ρωτάμε τη Φανή Δαλεζίου για τις οντότητες που έχει καταγράψει, αυτές που βγαίνουν στο σανίδι: «Οι ήρωες με καθοδήγησαν για την πλοκή της ιστορίας, δεν τους καθοδήγησα εγώ. Οι ήρωές μου θα μπορούσαν να ζουν στο τότε, είναι απλοί άνθρωποι της καθημερινότητας. Εγώ, στο δικό μου το μυαλό, θεωρώ ότι μπορεί και να υπήρξαν κάποιοι που να τους έμοιαζαν».

Στιγμιότυπο από την παράσταση (φωτ.: Αγγελική-Ειρήνη Μήτση)

Από την κουβέντα δεν θα μπορούσε να λείπει ο υπουργός Παιδείας. Αν και η Φανή Δελεζίου εξηγεί, για μια ακόμα φορά, ότι το έργο δεν έχει πολιτικές προεκτάσεις και ότι γράφτηκε εξαιτίας της ανάγκης να αναδειχθεί ένα γεγονός που παραμένει στα σκοτάδια της Ιστορίας, δεν αποφεύγει να δώσει μια απάντηση: «Η γνώμη του οποιουδήποτε δεν μπορεί να αλλάξει ή να αναιρέσει το τι συνέβη τότε, και τα ιστορικά γεγονότα που είναι αποδεδειγμένα με χιλιάδες νεκρούς – χιλιάδες που εκδιώχθηκαν με τη βία και χιλιάδες που σφαγιάστηκαν», μας λέει.Πίσω στην έννοια του συμβόλου, τη ρωτάμε γιατί αποκαλεί τους Πόντιους που έζησαν τη Γενοκτονία ήρωες. «Αυτοί οι άνθρωποι έγιναν σύμβολο μετά από αυτά που πέρασαν. Σε έναν αγώνα για την ελευθερία, για ένα καλύτερο αύριο, για μια καλύτερη ζωή. Ήρωας είναι όταν κάποιος βρίσκεται σε μια δεινή κατάσταση, έρχεται αντιμέτωπος με το θάνατο, όπου δεν μπορεί να κάνει κάτι, και έτσι αγωνίζεται. Αγωνίζεται για τα μεγάλα ιδανικά. Αυτή είναι μια συμβολική διάσταση».
«Πάει η ζωή μας. Τη ρήμαξαν τα σκυλιά». Αυτή είναι μία από τις ατάκες που ακούγονται στη σκηνή του «Αγγέλων Βήμα».

Ο θίασος επί σκηνής (φωτ.: Αγγελική-Ειρήνη Μήτση)

Όταν τα φώτα σβήσουν, και ακουστεί το τελευταίο χειροκρότημα, ποια μπορεί να είναι η φιλοδοξία που έχει μια συγγραφέας που γράφει για τη Γενοκτονία των Ποντίων; «Ο θεατής στο τέλος της παράστασης θα ήθελα να φύγει γεμάτος από συναισθήματα και συγκίνηση. Θα ήθελα να καταφέρουμε να τον ταξιδέψουμε σε εκείνη την εποχή. Και φυσικά θέλω να αναδείξω αυτό το γεγονός. Και εκείνοι που το αμφισβητούν, να προβληματιστούν και να επαναπροσδιορίσουν», καταλήγει η Φανή Δαλεζίου

Πηγή