ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΟΓΟΙ
ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΣΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Γράφει η Ελένη Βασσάλου, Θεολόγος
Στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών το μάθημα των Θρησκευτικών επιδιώκεται ν’ αποκτήσει ταυτότητα που να υπηρετεί την πολυπολιτισμικότητα υπό τον πνευματικό έλεγχο της Νέας Εποχής του 21ου αιώνα. Μ’ αυτήν την προοπτική σχεδιάζεται η διδασκαλία των θεματικών του ενοτήτων. Όλο αυτό το μόρφωμα, όπως είναι φυσικό, παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα και αντιφάσεις, βρίσκοντας εφαρμογή ο λόγος του Κυρίου: «Οὐδείς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν· ἢ γὰρ τὸν ἕνα μισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει, οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ» (Ματθ. 6,24)...
***
Α. Οι στόχοι του Π.Σ.
1. Στο Π.Σ. οι σκοποί της εκπαίδευσης του Ν. 1566/ 1985 εκλαμβάνονται ως νομιμοποίηση του ομολογιακού-κατηχητικού μαθήματος (σ. 8).
Σχόλια:
- Εγείρεται το ερώτημα: Δε χρειάζεται «οι ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες» «να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης»; Βλάπτονται οι ίδιοι; Βλάπτουν τους άλλους; Γιατί έπρεπε αυτοί οι παιδαγωγικοί στόχοι ν’ αλλάξουν;
- Επιπλέον, ο όρος «ομολογιακός» παραπέμπει στο χώρο του Προτεσταντισμού και όχι στο Ορθόδοξο μάθημα, ενώ ο όρος «κατηχητικός» ανακαλεί τις αρνητικές περί κατηχητικών σχολείων εντυπώσεις, που βεβαίως δεν ισχύουν για μάθημα που έχει εγκρίνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υπουργείο Παιδείας.
2. Οι συντάκτες του ΠΣ. ενώ δέχονται ότι το ΜτΘ απομακρύνθηκε το 2002 από τον κατηχητικό χαρακτήρα του (σ.10), διαβλέπουν κινδύνους «θρησκευτικής απομόνωσης» με αφορμή τις «διεθνείς εξελίξεις», μολονότι αναγνωρίζουν ότι οι χώρες της Ευρώπης υιοθετούν και εφαρμόζουν «ποικιλία ειδών ΜτΘ» (σ.11), για να καταλήξουν ότι «σήμερα μπροστά στη ραγδαία αλλαγή συνθηκών και αναγκών, υποστηρίζεται η σύνθεση των κατευθύνσεων…» (σ.17).
Σχόλια:
- Καταρχήν, ποιοι απαιτούν το ΜτΘ ν’ αλλάξει προσανατολισμό; Κι οι οραματιστές των μεταρρυθμίσεων ποιον ρώτησαν; Από ποιον «πήραν ευχή», έγκριση για ριζικές μεταρρυθμίσεις; Απαντά αυτή η προσπάθειά τους σε αντίστοιχο εκπεφρασμένο αίτημα του Ορθόδοξου ελληνικού λαού, ο οποίος έχει το κατοχυρωμένο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας, καθώς και το δικαίωμα να εξασφαλίζει τη μόρφωση - διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση των τέκνων του σύμφωνα με τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές του πεποιθήσεις; (Άρθρο 13 §1 και 16 §2 του Συντάγματος, Διεθνής Σύμβαση της Ρώμης της 4ης Νοεμβρίου 1950, άρθρο 2 του 1ου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ατόμου (ΕΣΔΑ) και 18.4 στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΠΔ). Οι αποφάσεις των διεθνών συμβάσεων είναι δεσμευτικές για την κυβέρνηση, διότι βάσει του άρθρου 28 του Συντάγματος, οι διεθνείς συμβάσεις… αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου).
- Εκείνοι που προωθούν τις σημερινές αλλαγές είναι οι ίδιοι που το 2002 πέτυχαν, όπως αναγράφουν, να διδάσκεται το ΜτΘ «με πνεύμα διαλόγου, ελευθερίας, καταλλαγής, χωρίς ομολογιακή εμμονή, κατηχητισμό, φανατισμό…». Σε ποια ισχυρή λογική βάση στηρίζεται η απαίτηση το ΜτΘ ν’ αλλάξει προσανατολισμό;
- Ομολογούν ότι το ΜτΘ ποδηγετείται πλέον από τις «διεθνείς εξελίξεις» των αρχών του 21ου αιώνα (σ.10). Αν όμως το κριτήριο των εκάστοτε «διεθνών εξελίξεων» επικρατήσει τελικά στη λογική του ΜτΘ, είναι πασιφανές ότι το μάθημα, παύει να στοχεύει στην αναγνωρισμένη και νομικά κατοχυρωμένη αποστολή του - να εξασφαλίζει τη μόρφωση και εκπαίδευση που επιθυμούν και δικαιούνται οι Έλληνες πολίτες σύμφωνα με τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις - για δύο βασικούς λόγους:
α) Η τεχνητή σύνθεση θρησκευτικών ιδεών και βιωμάτων διαφορετικής προελεύσεως, περιεχομένου και προσανατολισμών τελικά δεν αποδίδει την ταυτότητα ούτε του Χριστιανισμού, ούτε κάποιου θρησκεύματος.
β) Χωρίς φρένο, το ΜτΘ θα μετεξελίσσεται και θα εκφυλίζεται ώσπου να χάσει κάθε λόγο υπάρξεώς του, καθώς θα ταυτιστεί με το περιεχόμενο και τους σκοπούς άλλων μαθημάτων «Κοινωνικών - Ανθρωπιστικών - Πολιτισμικών σπουδών».
- Οι συντάκτες του ΠΣ. επικαλούνται αλλαγές στις συνθήκες και την ποικιλία των προσανατολισμών. Δεν πρόκειται για κάτι νέο. Είναι πάγιο φαινόμενο, ακριβώς επειδή ο άνθρωπος διαθέτει το χάρισμα της ελευθερίας. Το οποιοδήποτε είδος θρησκευτικής εκπαίδευσης δεν είναι σε θέση να καταργήσει την έμφυτη διάθεση του ανθρώπου να διαφοροποιείται με νέες επιδιώξεις. Επομένως το νέο Π.Σ. δεν έχει εξασφαλίσει ούτε τη σύνθεση των κατευθύνσεων, ούτε την εκούσια αποδοχή τους. Το ζητούμενο είναι αν η αλλαγή του προσανατολισμού του ΜτΘ προκύπτει ως αίτημα του ελληνικού λαού ή αν ο λαός πατρονάρεται σκόπιμα ώστε να το αποδεχτεί.
3. Είναι χαρακτηριστικές οι διακηρύξεις του ΠΣ.: «αναδεικνύεται.. το δικαίωμα όλων των παιδιών για θρησκευτική εκπαίδευση… επιδιώκεται ένα σχολικό ΜτΘ στο οποίο να συμμετέχουν όλα τα παιδιά χωρίς καμία διάκριση και ανεξάρτητα από τη θρησκευτική ή μη δέσμευσή τους» (σ.11), «ο θρησκευτικός γραμματισμός απευθύνεται όχι μόνο στους Έλληνες ή στους Ορθόδοξους μαθητές αλλά σε όλους, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής ή θρησκευτικής και ομολογιακής ταυτότητας», ενώ η χριστιανική μαρτυρία θεμελιώνεται «στη σχολική εκπαίδευση σε ένα άλλο υψηλότερο πνευματικό και θεολογικό επίπεδο…» (σ. 16).
Σχόλια:
- Εδώ η τιμή του προσώπου των μαθητών συγχέεται με την ποδηγέτησή του, εφόσον το ΜτΘ υπόκειται στη λογική της επιφανειακής σύγκλισης, ουσιαστικά ανόμοιων ή και αντίθετων θρησκευτικών αντιλήψεων και βιωμάτων, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις προσφέρονται στην ίδια θεματική ενότητα ώστε να εμπεδωθούν ως τάχα όμοια.
- Αντιθέτως η διδασκαλία του Ορθόδοξου ΜτΘ, όπως προβλέπεται από τα Αναλυτικά Προγράμματα, σέβεται απολύτως το πρόσωπο και τα ανθρώπινα δικαιώματα των μη Ορθοδόξων και αλλοθρήσκων, τα οποία άλλωστε, είναι κατοχυρωμένα με διεθνείς συμβάσεις.
- Ο σεβασμός του προσώπου των ετεροδόξων και αλλοθρήσκων αποτελεί το ήθος του αληθινού Χριστιανού, εμπνεόμενο από τον ίδιο τον Ιησού Χριστό, ο οποίος με την ενανθρώπησή του για τη σωτηρία όλου του κόσμου, αποδεχόμενος στο μέγιστο βαθμό την ετερότητα του ανθρώπου, δεν επέβαλε τη σωτηρία, σεβόμενος την προσωπική επιλογή εκάστου. Όποιος ζει αληθινά Ορθόδοξα, αντιμετωπίζει όλους ως αδελφούς, ισότιμα, ανεξαρτήτως φυλετικών, κοινωνικών ή άλλων διακρίσεων. Δεν περιμένει την αλλαγή του Π.Σ. προκειμένου να πραγματώσει αυτούς τους στόχους.
- Έπειτα, πώς εξασφαλίζεται ο «θρησκευτικός γραμματισμός» όταν το παραγόμενο από την ανωτέρω τεχνητή σύνθεση, τελικά, δεν εκφράζει την ταυτότητα ούτε του Χριστιανισμού, ούτε κάποιου θρησκεύματος;
- Πώς άραγε θεμελιώνεται η χριστιανική μαρτυρία σε υψηλότερο επίπεδο, όταν απουσιάζει απ’ αυτήν η σημαντικότερη πληροφορία, ότι ο Χριστός είναι ο Σωτήρας του κόσμου; Γι’ αυτήν την Αποκάλυψη ο Χριστός έστειλε του Μαθητές του «εἰς πάντα τὰ ἔθνη» (Ματθ. 28, 19).
4. «Η αντιμετώπιση των συγκρούσεων και η δημιουργία σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας» (σ.11), υπηρετούνται, σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Π.Σ., από την επιδίωξη ανάδειξης των όμοιων θρησκευτικών ιδεών-αξιών.
Σχόλια:
- Παραγνωρίζεται το γεγονός ότι άνθρωποι ιδίων θρησκευτικών πεποιθήσεων, εξαιτίας των παθών τους, συγκρούονται, ακόμη και στην πιο μικρή κοινωνία που είναι η οικογένειά τους. Είναι λοιπόν προφανές ότι σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία που θα υπάρχει «θρησκευτική σύγκλιση», τέτοιου είδους προβλήματα θα συνεχίσουν να υπάρχουν.
- Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί βιώνουμε ότι η αντιμετώπιση των συγκρούσεων είναι ανάλογη της ουσιαστικής συνδέσεως του ανθρώπου μ’ Εκείνον που χορηγεί την ειρήνη και είναι ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου. Στα νέα Π.Σ. δεν προβάλλεται και δεν αξιοποιείται παιδαγωγικά αυτή η μοναδική αλήθεια.
5. Το Π.Σ. υποστηρίζει ότι «ένα ΜτΘ που στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην εξοικείωση των μαθητών σε μια μόνο ιδιαίτερη θρησκευτική παράδοση έχει πλέον φτάσει στα όριά του. Η σχολική θρησκευτική εκπαίδευση χρειάζεται να υπερβεί πρακτικές μονοφωνίας και αντιλήψεις αποκλειστικότητας» (σ. 11-12).
Σχόλια:
- Είναι ψευδής ο ανωτέρω ισχυρισμός. Οι μαθητές διδάσκονται για τα άλλα δόγματα και τις θρησκείες σύμφωνα με τα κείμενα Αναλυτικά Προγράμματα. Αν η διδασκαλία αυτή θεωρείται ελλιπής μπορεί να συμπληρωθεί, χωρίς το Ορθόδοξο μάθημα να απολέσει τον προσανατολισμό και τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά που του ανήκουν.
- Στο Π.Σ. στο όνομα του πλουραλισμού και του σεβασμού της ετερότητας, έχει ατυχώς χαθεί, το κριτήριο της αλήθειας, δηλαδή τι σημαίνει η απόλυτη αναφορά σ’ αυτήν. Όντως παράδοξο, επειδή η ξεκάθαρη διατύπωση της αλήθειας δεν αίρει τη δυνατότητα έκφρασης κάθε αντίθετης άποψης.
- Η παρουσίαση της αλήθειας, που ταυτοχρόνως σέβεται το δικαίωμα της ετερότητας συκοφαντείται ως πρακτική μονοφωνίας και αποκλειστικότητας, ενώ η διδασκαλία σε τεχνητές θεματικές ενότητες που παραμορφώνουν την ταυτότητα των διαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων και μάλιστα ερήμην των ενδιαφερομένων, θεωρείται ότι απαντά στον «απαραίτητο όρο για την πολύπλευρη και ολοκληρωμένη μόρφωση των μαθητών» (σ.10). Προφανώς, «οι πρακτικές μονοφωνίας και αντιλήψεις αποκλειστικότητας» τίθενται στην υπηρεσία του Π.Σ. και χρησιμοποιούνται κατά βούληση.
6. Σύμφωνα με το Π.Σ., «οι μαθητές και οι μαθήτριες χρειάζονται μάθηση “μέσα από τη θρησκεία”, η οποία θα τους επιτρέψει να συνομιλήσουν με τη ζωντανή πραγματικότητα της θρησκείας…» (σ.12).
Αναλυτικότερα, στον «Οδηγό Εκπαιδευτικού» ενθαρρύνονται οι μαθητές «να αναγνωρίσουν, να καλλιεργήσουν και να εμπιστευτούν τις δικές τους προσωπικές αξίες και πεποιθήσεις πάνω σε ζητήματα θρησκείας και πίστης.». (σ.68). «Να γνωρίσουν τη γλώσσα και την εμπειρία των πιστών καθώς και τον τρόπο ζωής τους» (σελ. 76). «Οι γιορτές είναι το ενδεδειγμένο πεδίο για να εισέλθει κανείς συναισθηματικά και διανοητικά στην καρδιά μιας θρησκείας» (σελ. 78). «Τέτοιου είδους ικανότητες δεν μπορούν να διδαχτούν θεωρητικά. Ο μόνος τρόπος να τις αποκτήσουν οι μαθητές είναι η ενεργός συμμετοχή τους σε σχετικές δραστηριότητες». (σ. 86). «Να αναγνωρίσουν την ουσία μιας θρησκευτικής τελετουργίας π.χ. της Θείας Ευχαριστίας» (σ. 88).
Σχόλια:
- Ο παιδαγωγικός στόχος «μέσα από τη θρησκεία» χρειάζεται οριοθέτηση, αφενός, διότι οι μαθητές είναι ανήλικοι και ανώριμοι, και αφετέρου, επειδή στα θρησκεύματα ενεργούν «πνευματικές δυνάμεις». Αν οι μαθητές θελήσουν «να αναγνωρίσουν την ουσία μιας θρησκευτικής τελετουργίας» και «να εισέλθουν συναισθηματικά και διανοητικά στην καρδιά μιας θρησκείας», ουσιαστικά υπάρχει η δυνατότητα να μετέχουν ακόμα και σε λατρείες, τις πνευματικές επιπτώσεις των οποίων αγνοούν και δεν ελέγχουν.
- Με δεδομένο ότι οι μαθητές δε βιώνουν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, την πίστη τους, με ποια βάση να εμβαθύνουν σε τόσα νέα στοιχεία, μάλιστα δε διαφορετικής προελεύσεως και περιεχομένου; Πώς να τα αποκρυπτογραφήσουν; Αν πάλι μείνουν στην επιφάνεια, είναι ορατό ότι απλοποιώντας τα στοιχεία θα τα εκλάβουν ως όμοια της δικής τους θρησκευτικής εμπειρίας.
- Βεβαίως τίθεται το ερώτημα, ποια η αντιμετώπιση των ετεροδόξων και αλλοθρήσκων, όταν στα πλαίσια της μάθησης «μέσα από τη θρησκεία» θελήσουν να αναγνωρίσουν και να μετέχουν στην ουσία π.χ. της Θείας Ευχαριστίας, χωρίς να έχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις γι’ αυτήν τη συμμετοχή. Σίγουρα αυτό θα πρέπει ν’ αντιμετωπιστεί κατάλληλα από τον εκπαιδευτικό.
7. Το Π.Σ. αναγνωρίζει ότι «οι θρησκείες είναι πηγή ελπίδας για σωτηρία» (σ.12), «διαχρονική πηγή έμπνευσης για τον πολιτισμό και άντλησης προσωπικού αλλά και συλλογικού υπαρξιακού νοήματος…» (σ. 18). Οι θρησκείες μπορεί να είναι πηγή ελπίδας. Αν όμως δεν προσφέρουν τη σωτηρία, τότε οι ελπίδες τους είναι φρούδες. Αυτή η αναζήτηση απουσιάζει από το Π.Σ.
8. Σύμφωνα με το Π.Σ. το ΜτΘ «χρειάζεται να περιλαμβάνει θεωρήσεις διαχριστιανικής και διαθρησκειακής μάθησης, διαλόγου, συνεργασίας και συλλογικότητας» (σ.13). Όμως η συνεργασία και η συλλογικότητα μπορούν να υπάρξουν σε κοινωνικό επίπεδο ανεξάρτητα από τη γνώση των τεχνητών διαθρησκειακών συνθέσεων.
9. Το Π.Σ. οραματίζεται πως «η θρησκευτική εκπαίδευση των μαθητών δεν (θα) είναι επικεντρωμένη αποκλειστικά στη διαμόρφωση και προετοιμασία τους ως αυριανών πολιτών, αλλά πρωτευόντως στην παρούσα πορεία και δράση τους ως αυτόνομων προσώπων» (σ.15).
Σχόλια:
- Εγείρεται το ερώτημα: Μέχρι σήμερα οι Έλληνες δεν ενεργούσαν ως αυτόνομα πρόσωπα, οπότε περιμένουν το νέο «Πρόγραμμα Σπουδών» προκειμένου να κατακτήσουν αυτό το στόχο;
- Οι συντάκτες του Π.Σ. δεν εξηγούν τι απέγιναν όσα παραδέχονται στη σ. 10 για τα Α.Π. του 2002, τα οποία όπως υποστηρίζουν, «ευαισθητοποιούν και έμπρακτα δεσμεύουν τους μαθητές απέναντι στα σύγχρονα κοινωνικά, υπερφυλετικά, υπερεθνικά και οικουμενικά αιτήματα». Άραγε, απέτυχε το προηγούμενο πρόγραμμά τους; Ποια εγγύηση επιτυχίας υπάρχει στο νέο ΠΣ.;
10. Το Π.Σ. υποστηρίζει ότι «απαιτείται σαφώς μια άλλη νοοτροπία και ένας άλλος προσανατολισμός… Άλλωστε η Ορθόδοξη θεολογία από τη φύση της δεν προσπερνά τη θρησκευτική ετερότητα (σ.17). Οι συντάκτες του Π.Σ. ομολογούν τη θέση της Ορθόδοξης Θεολογίας. Επομένως η πρόσκληση για αλλαγή νοοτροπίας και προσανατολισμού προς τι; Προφανώς είναι εκ του πονηρού.
11. Στους «εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς» του ΜτΘ επιδιώκεται «η ανάδειξη των οικουμενικών αξιών τόσο του Χριστιανισμού όσο και των άλλων θρησκειών του κόσμου» (σ. 19), «η ανάδειξη του ολιστικού και μεταμορφωτικού χαρακτήρα της θρησκευτικής εκπαίδευσης» (σ. 20).
Σχόλια:
- Οι οικουμενικές αξίες, ως ανθρώπινα μόνο ζητούμενα, είναι σχετικής σημασίας και προσωρινής διάρκειας, γι’ αυτό και συνήθως, κατά βούληση, καταπατούνται. Αν όμως ο άνθρωπος συνδεθεί μ’ Εκείνον που τις εμπνέει και τις πιστοποιεί, τότε αποχτούν αιώνια διάσταση.
- Οικουμενική αξία μπορεί να θεωρηθεί μεταξύ άλλων και η έννοια «Θεός». Όμως, ποια ανάδειξή της μπορεί να υπάρξει όταν ο Χριστός καταργεί ξεκάθαρα τις ειδωλολατρικές επινοήσεις; Μήπως ο Χριστός θα εννοηθεί ως ένα είδωλο ή ότι τελικά «θεός» είναι ο άνθρωπος που επινοεί αυτές τις αξίες;
- Ο όρος «ολιστικός» απαιτεί διερεύνηση, επειδή χρησιμοποιείται, επίσης, με παραθρησκευτικό περιεχόμενο.
- Ο Χριστός αληθινά μεταμορφώνει - θεώνει τον άνθρωπο. Ο στόχος όμως της θρησκευτικής εκπαίδευσης, επειδή συμπλέκεται με τις ανθρώπινες αδυναμίες, συχνά «παραμορφώνει»… Αυτή η πιθανότητα είναι ορατή στο παρόν Π.Σ.
12. Ενδιαφέρουσα η ανάλυση του Π.Σ. περί χειραφετήσεως των μαθητών: «Οι άνθρωποι λαχταρούν να είναι ελεύθεροι… να σκέφτονται και να αποφασίζουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους…». «Ο κριτικός ή ο αυτοστοχαστικός τρόπος» γνώσης «υπηρετεί και καλλιεργεί το χειραφετικό ενδιαφέρον των μαθητών…». «Η μαθησιακή διεργασία δεν είναι μια τεχνική προμελετημένης παγίδευσης –με χειραγωγούμενο τον ίδιο το μαθητή…». «Ο μαθητής θα αναρωτηθεί για την αξία οποιασδήποτε πλευράς της θεολογικής γνώσης ή της θρησκείας που μελετά, ώστε να είναι βέβαιος ότι σχηματίζει μια πραγματικά ακριβοδίκαιη εικόνα της…». «Τίποτε δεν θεωρείται δεδομένο, καμιά εξουσία δεν είναι υπεράνω κριτικής, συμπεριλαμβανομένης και της αυθεντίας του εκπαιδευτικού» (σ.21).
Σχόλια:
- Οι ιδέες περί χειραφετήσεως των μαθητών από Γ΄ Δημοτικού έως Γ΄ Γυμνασίου είναι παιδαγωγικά ακατανόητες για τους εξής λόγους:
α) Η ενασχόληση με τα θρησκευτικά ζητήματα, απλώς ως θέματα του φυσικού κόσμου, χωρίς επίγνωση των πνευματικών διαστάσεών τους, είναι επιπόλαιη επιλογή για οποιαδήποτε ηλικία, πόσο μάλλον για τόσο μικρά παιδιά, που δε διαθέτουν στοιχειώδεις γνώσεις ούτε στην πίστη τους.
β) Η αντίληψη του Π.Σ. ότι η ισχύουσα πρακτική του ΜτΘ, να μεταδίδει σταδιακά την αλήθεια, ανάλογα με την ηλικία του μαθητή, αποτελεί «τεχνική προμελετημένης παγίδευσης – με χειραγωγούμενο τον ίδιο το μαθητή», τον αφήνει αθωράκιστο έναντι της αντιμετωπίσεως πλανεμένων αντιλήψεων και πρακτικών - ενώ το σκεπτικό αυτό απορρίπτουμε ασυζητητί σε θέματα που άπτονται την προστασία της ζωής και της τιμής του. Ενημερώνουμε και παρακολουθούμε την εφαρμογή των κανόνων, χωρίς να εκλαμβάνεται αυτή η προσοχή μας ως χειραγώγηση, ακριβώς διότι πρόκειται για ανήλικο και ανώριμο παιδί, που δεν έχει βαθιά επίγνωση των κινδύνων που διατρέχει.
γ) Η παιδαγωγική πρόταση ότι «τίποτε δεν θεωρείται δεδομένο, καμιά εξουσία δεν είναι υπεράνω κριτικής, συμπεριλαμβανομένης και της αυθεντίας του εκπαιδευτικού» διδάσκει στο μαθητή την οίηση που δεν ωφελεί σε καμιά ηλικία, πόσο μάλλον σε μικρά παιδιά. Χάθηκε από το ΠΣ. η σοφία των Παροιμιών Σολομώντος 9, 9-11: «δίδου σοφῷ ἀφορμήν, καὶ σοφώτερος ἔσται· γνώριζε δικαίῳ, καὶ προσθήσει τοῦ δέχεσθαι. ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου, καὶ βουλὴ ἁγίων σύνεσις, τὸ δὲ γνῶναι νόμον διανοίας ἐστὶν ἀγαθῆς· τούτῳ γὰρ τῷ τρόπῳ πολὺν ζήσεις χρόνον, καὶ προστεθήσεταί σοι ἔτη ζωῆς σου».
- Η απόκτηση «ακριβοδίκαιης εικόνας» της θρησκείας χωρίς επίγνωση του βάθους και πλάτους της, με εξέταση των επιφανειακών ομοιοτήτων και με παράλειψη της Αυτοποκαλύψεως του Θεού Δημιουργού και Σωτήρα μας, είναι πρακτικά αδύνατη.
- Υπό τις προηγούμενες συνθήκες, η προβαλλόμενη χειραφέτηση φαίνεται πως οδηγεί το μαθητή και το ΜτΘ σε προμελετημένη παγίδευση.
13. Το βασικό πρόβλημα το οποίο δεν αντιμετωπίζει το Π.Σ. είναι ότι η εντύπωση της ομοιότητας των θρησκευτικών εκδηλώσεων που δημιουργείται από την επιφανειακή εξέταση τους, δεν ταυτίζεται προς το ουσιαστικό περιεχόμενο τους. Αντί λοιπόν το ΠΣ. να εργαστεί ώστε να οι μαθητές να διαφωτιστούν με απλό τρόπο για τις εσφαλμένες εντυπώσεις πάνω στις οποίες οικοδομούνται λαθεμένα συμπεράσματα και επιλογές, παρακάμπτει την ιστορική και θεολογική αλήθεια εγκλωβισμένο στις παραδοχές του.
- Πράγματι, στο παγκόσμιο θρησκευτικό σκηνικό συναντάμε περιπτώσεις κοινών τρόπων εκφράσεως για τρεις βασικούς λόγους:
α) Η κοινή μονοθεϊστική αφετηρία των θρησκειών.
β) Το γεγονός ότι ο άνθρωπος όπου κι αν πιστεύει, δεν παύει να εκφράζεται με όλη τη δύναμη της ψυχής, του νου, του σώματός του, εξαντλώντας τα προσφερόμενα υλικά μέσα, τα οποία είναι κοινά στον πολιτισμό κάθε εποχής (φως, εικόνες ή αγάλματα, νερό ως μέσο εξαγνισμού, καρποί της γης, θυμιάματα, ναοί, προσευχές, ιερές γραφές).
γ) Ο θρησκευτικός συγκρητισμός, όπου υποχωρούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη θεολογία και την πρακτική των επιμέρους θρησκειών, οπότε επέρχεται σύγκλιση και εν τέλει ταύτιση όλων των ετερογενών θρησκευτικών στοιχείων. Ο συγκρητισμός ιστορικά μαρτυρείται από τα αρχαϊκά χρόνια, όταν, με τις αλλεπάλληλες εσωτερικές μετακινήσεις και τον αποικισμό, οι φυλές γνώρισαν και διασταύρωσαν τις δοξασίες και λατρείες τους. Η τακτική αυτή, ενώ οδηγεί σε ιδεολογική σύγχυση, παγιώθηκε διότι ανατροφοδοτεί τις ελπίδες σωτηρίας που εξανεμίζονται από τα φιλοσοφικά και οντολογικά αδιέξοδα στα οποία οδηγούν οι δοξασίες των θρησκευμάτων. Την κατάσταση αποτυπώνει χαρακτηριστικά ο Προφήτης Δαβίδ: “Ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς μου, πρὸς σὲ ὀρθρίζω· ἐδίψησέ σε ἡ ψυχὴ μου, ποσαπλῶς σοι ἡ σάρξ μου ἐν γῆ ἐρήμῳ καὶ ἀβάτῳ καὶ ἀνύδρῳ…” (Ψαλμ.62,1). Ο άνθρωπος σφοδρά διψώντας την κοινωνία με το Θεό εγκλωβίστηκε σε μέρη πνευματικά έρημα, δύσβατα, άνυδρα, σε μονοπάτια που δεν τον οδήγησαν σε Εκείνον…
- Με την Αυτοαποκάλυψή του ο Υιός του Θεού καθαρίζει οριστικά το τοπίο των πλανεμένων και αδιέξοδων περί Θεού και σωτηρίας αντιλήψεων και πρακτικών. Το πρωτεύον πλέον δεν αφορά τα μέσα θρησκευτικής εκφράσεως, αλλά εάν και κατά πόσον αυτή η έκφραση μετέχει στην αλήθεια της Αποκαλύψεως του Χριστού. Επομένως η προσέγγιση του θρησκευτικού φαινομένου μέσω της επιφανειακής ομοιότητας των εκδηλώσεων δεν οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα, με ορατό τον κίνδυνο του συμφυρμού και της νεφελώδους περί «Θεού» αντίληψης των μαθητών. Αυτό το πρόβλημα είναι εμφανέστατο σε πολλές θεματικές ενότητες του ΜτΘ Δημοτικού και Γυμνασίου σύμφωνα με το Π.Σ.
Β. Προβληματικοί συνδυασμοί σε θεματικές ενότητες
Δημοτικού και Γυμνασίου: