Η 25η Μαρτίου και το πραγματικό νόημά της (Ιωσήφ, Μητροπολίτου Προικοννήσου)

Η 25η του Μαρτίου μας φέρνει και πάλι μπροστά στη μεγαλύτερη και ιερώτερη επέτειο της ιστορίας της Ρωμηοσύνης. Εκείνη του ξεσηκωμού του Γένους ενάντια στον κατακτητή και τύραννο, που για περισσότερους από τέσσερεις αιώνες το σταύρωνε και το ευτέλιζε στον Γολγοθά της δουλείας. Του ξεσηκωμού, αλλά και της παλιγγενεσίας που, Θεού ευδοκήσαντος, ακολούθησε.

Βρισκόμαστε πάλι μπροστά σε μνήμες ιερές γεγονότων σπουδαίων και μεγάλων, που σημάδεψαν όχι μόνο την ελληνική, μα και την πανανθρώπινη ιστορία. Το Μεσολόγγι, για παράδειγμα, το Κούγκι, το Ζάλογγο, η Αραπίτσα, το Μανιάκι, η Αλαμάνα και τόσα άλλα, που «επιλείψει με διηγούμενον ο χρόνος» (Εβρ. 11: 32), σημάδεψαν την πανανθρώπινη ιστορία ανεξίτηλα! Και πίσω απ’ αυτά βρίσκονται άνθρωποι μεγάλοι, ελεύθεροι μέσα στην εξωτερική σκλαβιά, γενναίοι και δυνατοί. Και, για να θυμηθώ τον ποιητή, «Για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους, για τους γενναίους, τους δυνατούς, αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα, τα γενναία, τα δυνατά». Λυπάμαι που ο λόγος μου είναι φτωχός και δε θα μπορέσει να σταθεί αντάξιός τους. Ας με συγχωρήσουν οι ιερές τους σκιές…

Πολλά γράφτηκαν μέσα στις  δεκαετίες που κύλισαν από τότε, σχετικά με το νόημα του ξεσηκωμού εκείνου και της θυσίας των προγόνων μας. Άλλα πλησιέστερα στην αλήθεια κι άλλα μακρύτερα. Δεν έλειψαν, δυστυχώς, κι εκείνοι που θέλησαν να δώσουν στον Αγώνα ένα νόημα που οι ίδιοι θα προτιμούσαν, βλέποντας τα πράγματα μέσα από χρωματιστά γυαλιά και παραμορφωτικά ιδεολογικά κάτοπτρα! Γι’ αυτό κι εγώ θα προτιμούσα ν’ ακουστεί η ήρεμη φωνή του ποιητή, που αντιμετωπίζει την ιστορία με την ευαισθησία που χαϊδεύει ένα λουλούδι, με τη λαχτάρα που ακούει τα πρωινά τον όρθρο των πουλιών και με την ευλάβεια που ακούει το κλάμα ενός παιδιού. Λέει, λοιπόν, ο μεγάλος μας Σεφέρης:

«Για μας ήταν άλλο πράγμα ο πόλεμος

για την πίστη του Χριστού

και για την ψυχή του ανθρώπου

καθισμένη στα γόνατα της Υπερμάχου Στρατηγού,

που είχε στα μάτια ψηφιδωτό τον καημό της Ρωμηοσύνης».

«Για την πίστη του Χριστού», λοιπόν, και «για την ψυχή του ανθρώπου», ήταν ο ξεσηκωμός του ’21! Για την πίστη του Χριστού, που χλευαζόταν καθημερινά απ’ τον αλλόθρησκο κατακτητή και βιαζόταν αδιάντροπα από τις ασταμάτητες προσπάθειες του στανικού εξισλαμισμού. Και για την ψυχή του ανθρώπου, που τον είπαν «ραγιά» και τον ξάπλωσαν στο προκρούστειο κρεβάτι του γούστου του τελευταίου ανθρωποειδούς που άκουε στην προσφώνηση «αγάς»! Για την πίστη του Χριστού, που κυνηγήθηκε επίμονα, με αποτέλεσμα το μέγα ιερό νέφος των Νεομαρτύρων από τη μια μεριά, και το φαινόμενο του «Κρυπτοχριστιανισμού», με έξαρση στον Πόντο, την Κρήτη και την Κύπρο (λινομπάμπακοι). αλλά και τους πολλούς -δυστυχώς- εξισλαμισμούς, από την άλλη! Και για την ψυχή του ανθρώπου, που με το «παιδομάζωμα», τον τρομερό κι απάνθρωπο «ντεβσιρμέ» (έτσι το έλεγαν), απέθαινε χίλιες φορές πριν έρθει η ώρα του θανάτου του κορμιού!… Για την ψυχή του ανθρώπου, που έλειωνε σαν το κερί κάθε φορά που υποχρεωνόταν να κάμει «τεμενά», γιατί ήξερε να κάμπτει τα γόνατά της μόνο ενώπιον του Θεού κι όχι ανθρώπων!… Για την ψυχή του ανθρώπου, που κυνηγημένη έπαιρνε τα βουνά και ζούσε σαν τ’ αγρίμια, με τη ρετσινιά του «κλέφτη»· του «χαΐνη». Μια ρετσινιά, που η αλήθεια των πραγμάτων την έκαμε τίτλο τιμής! Για την ψυχή του ανθρώπου, που διψασμένη για παιδεία και μάθηση, ήταν αναγκασμένη να τρέχει νύχτα σε Κρυφά Σχολειά για μια χούφτα κολυβογράμματα! Για την ψυχή του ανθρώπου, που κυνηγημένη σαν στρουθί, έπαιρνε των ομματίων της, ζητώντας μια λεύτερη ανάσα σ’ Ευρώπες και Ρωσίες, σε κόσμους και πολιτισμούς ξένους κι αλλόκοτους, με το σαράκι της ξενιτειάς να τη χτικιάζει!…

Γι’ αυτά τα πράγματα έγινε ο ξεσηκωμός του ’21! Και τον ευλόγησε από πάνω ο Θεός, που «είχε βάλει την υπογραφή Του να λευτερωθεί το Γένος». Και τον προστάτεψε η Μάννα του λαού μας, η Υπέρμαχος Στρατηγός, «που είχε στα μάτια Της ψηφιδωτό τον καημό της Ρωμηοσύνης». Και πέτυχε! Με οδυνηρότατες θυσίες! Με αίμα άφθονο και δάκρυα περισσότερα! Με σκοντάμματα κι ανασηκώματα! Παρά τα πάθη και την αγριάδα που τα τετρακόσια χρόνια του «χειροπιαστού σκοταδιού» της «πικρής σκλαβιάς» είχαν σωρέψει στους ανθρώπους και τον τόπο μας! Παρά τις τρικλοποδιές των μεγάλων! Παρά τις προδοσίες των χαμερπών! Παρά τις παρασπονδίες και τις εγκαταλείψεις άφιλων φίλων! Παρά τις κάθε λογής κακομοιριές κι αντιξοότητες!…

Και σήμερα, «στου κύκλου τα γυρίσματα», είναι χρέος να μνημονεύσουμε τους αίτιους. Τους αφανείς και τους επιφανείς. Τους άγνωστους και τους γνωστούς κατ’ όνομα. Τις μαννάδες και τις γιαγιάδες που λίκνισαν τα παιδιά τους και τα γαλούχησαν με τ’ όνειρο της λευτεριάς. Τους απροσκύνητους πατεράδες και παππούδες. Τα λεβεντοπαλλήκαρα της Κλεφτουριάς. Τζαβέλλες, Κολοκοτρωναίους, Καραϊσκάκηδες, Νικηταράδες, Ανδρούτσους, Μακρυγιάννηδες και τους άλλους. Τους θαλασσόλυκους Κανάρηδες, Τσαμαδούς, Μιαούληδες και Μπουμπουλίνες. Τους Φαναριώτες άρχοντες, Μουρούζηδες, Υψηλάντηδες, Μαυροκορδάτους και λοιπούς. Τους Δημογέροντες και τον απλό λαό των πόλεων, των χωριών και των μαρτυρικών νησιών μας. Τους Φιλικούς που ορκίζονταν στο Ευαγγέλιο να σώσουν την Πατρίδα. Τους πλούσιους που έδωσαν τα πάντα για τον ιερό αγώνα. Τους φτωχούς που έθεσαν στη διάθεση του Γένους τον πλούτο της γενναίας τους ψυχής. Τους ταπεινούς καλόγερους και παπάδες, που στο μοναστήρι τους, την εκκλησιά τους, το Κρυφό Σχολειό τους, κράτησαν ζωντανή όχι μόνο την Πίστη και τη γλώσσα του λαού μας, μα και την ίδια την ψυχή του Γένους. Τους θεοφώτιστους Διδάχους, που με κορυφαίο έναν Κοσμά Αιτωλό, κράτησαν άσβηστο το φως του Χριστού και της ένθεης παιδείας μέσα στο έρεβος της τουρκικής σκλαβιάς. Τους μαρτυρικούς Ιεράρχες και Πατριάρχες, που από τον πολύμουσο Άγιο Κύριλλο Λούκαρι ως τον Άγιο Γρηγόριο τον Ε΄ και τον Κύριλλο τον ΣΤ΄, με το παράδειγμά τους, τη διδαχή τους και το αίμα του μαρτυρίου τους εφώτισαν το Γένος, επότισαν κι εκαλλιέργησαν το δένδρο της ελευθερίας του κι επλήρωσαν το βαρύ τίμημά της.

Ποιόν να μνημονεύσει πρώτον κάνεις και ποιόν δεύτερο! Εθναπόστολοι και Εθνομάρτυρες. Νεομάρτυρες κ’ Ιερομάρτυρες. Φωτιστές και πρωτοπόροι. Δάσκαλοι και κήρυκες. Μικροί και μεγάλοι. Τρανοί και άσημοι. Σφάγια Ιερά όλοι στο βωμό του Έθνους. «Για την πίστη του Χριστού και για την ψυχή του ανθρώπου»!…

Μα όλα τούτα κινδυνεύουν να καταντήσουν «λησμονημένο ανάγνωσμα σ’ ένα παλιό ευαγγέλιο» – για να θυμηθώ και πάλι τον ποιητή. Λόγια που απλώς θα στολίζουν την επέτειο, αν δεν τους δώσουμε χειροπιαστό αντίκρυσμα στη σημερινή ζωή που ζούμε. Δεν έγινε το ’21. απλώς για να περάσουν μερικά ονόματα στην αθανασία! Έγινε για να βρούμε εμείς, κι αυτοί που θά ’ρθουν μετά από μας, το μίτο του νήματος που οδηγεί τα έθνη και τους λαούς στην αλήθεια! Κι αυτός ο μίτος είναι το χριστιανικό πνεύμα της θυσίας για χάρη των μεγάλων ιδανικών! Το χριστιανικό αίσθημα της αδελφικής αλληλεγγύης! Το χριστιανικό πνεύμα της απαλλαγής από τη σκλαβιά κυρίως των παθών, των εσωτερικών αυτών επικίνδυνων εχθρών του ανθρώπου! Το πατριωτικό αίσθημα της ευθύνης για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Το αίσθημα της αξιοπρέπειας και της δικαιοσύνης. Της ευθύνης «για την ψυχή του ανθρώπου»! Την ψυχή τη δική μας, των παιδιών μας, των συμπαροίκων μας, κι όσων ακόμη μοιράζονται μαζί μας τον ελλαδικό ήλιο… Αυτή θα είναι η καλύτερη καταξίωση της θυσίας ενός Ρήγα Φεραίου, ενός Γιωργάκη Ολύμπιου, ενός Αθανασίου Διάκου, ενός Δυσσέα Ανδρούτσου, ενός Παπαφλέσσα, ενός Δασκαλογιάννη, ενός Μητροπολίτου Κρήτης Γερασίμου, ενός Αρχιεπισκόπου Κυπριανού της Κύπρου! Αυτή θα είναι η καλύτερη καταξίωση ενός Μεσολογγίου, ενός Σουλίου κι ενός -αργότερα- Αρκαδίου! Η δικαίωση των αγώνων και των οραματισμών ενός Στρατηγού Μακρυγιάννη! Ο καλύτερος φόρος τιμής σ’ όσους έβαλαν τους ώμους τους να σηκώσουν, σαν άλλοι Άτλαντες, το βάρος της ευθύνης για το Έθνος. Ευθύνης απέναντι στον Θεό, στον κόσμο και στην Ιστορία, όταν ο Υψηλάντης διάβηκε τον Προύθο και λίγο αργότερα η Αγία Λαύρα έδωσε το σύνθημα, κι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός εσήμανε την καμπάνα του χρέους!

Ας είναι αγέραστη κι αθάνατη η άγια μνήμη του ’21! Κι ας γίνει η Ρωμηοσύνη του σήμερα  αντάξιά της!

(Ιωσήφ Μητροπολίτου Προικοννήσου, «Οσμή ζωής», εκδ. Άθως, σ. 290-296) Θησαυρός Γνώσεων και Ευσεβείας

Το είδαμε εδώ